Με την ευκαιρία της «Παγκόσμιας Ημέρας Ασφάλειας Τροφίμων», η οποία καθιερώθηκε τα τελευταία τρία χρόνια από τα Ηνωμένα Έθνη να εορτάζεται στις 7 Ιουνίου κάθε χρόνου χαιρετίζω τη μέρα αυτή, η οποία φέτος, με θέμα «Ασφαλή τρόφιμα τώρα για ένα υγιές αύριο»στοχεύει στο να εστιάσει το ενδιαφέρον και να εμπνεύσει για δράσεις στήριξης της πρόληψης, διάγνωσης και της διαχείρισης των τροφιμογενών ασθενειών- των ασθενειών που προέρχονται από την κατανάλωση μη ασφαλών τροφίμων.
Το γεγονός ότι κάθε χρόνο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, νοσούν παγκόσμια περισσότερο από 600 εκατομμύρια άνθρωποι και 420.000 πεθαίνουν από την κατανάλωση επιμολυσμένων τροφίμων, με τους αριθμούς αυτούς να είναι ακόμα μεγαλύτεροι καθώς δεν υπάρχουν για όλες τις χώρες πλήρη στοιχεία παρακολούθησης και καταγραφής των ασθενειών αυτών, μάς κρούει τον κώδωνα του κινδύνου.
Η μέρα αυτή αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία για να υπογραμμιστούν ξανά τα άμεσα και μακροπρόθεσμα οφέλη της παραγωγής και κατανάλωσης ασφαλών τροφίμων τόσο για την ανθρώπινη υγεία, την οικονομία όσο και για ολόκληρο τον πλανήτη. Ιδιαίτερα στην εποχή της πανδημίας του COVID-19 που συνεχίζουμε να ζούμε, παρόλο ότι ο ιός αυτός δεν μεταδίδεται μέσω της τροφής, εντούτοις η αποτελεσματική αντιμετώπιση της υγιεινής των τροφίμων, της μικροβιακής αντοχής, των ζωονοσογόνων ασθενειών, της κλιματικής αλλαγής, της απάτης στα τρόφιμα, κ.ά. αναδεικνύονται ζωτικής σημασίας.
Οι τροφιμογενείς ασθένειες είναι συνήθως μολυσματικές ή τοξικές από τη φύση τους και προκαλούνται από βακτήρια, ιούς, παράσιτα ή χημικές ουσίες (όπως φυτοφάρμακα, αντιβιοτικά, ορμόνες, χρωστικές ουσίες, βαρέα μέταλλα, μυκοτοξίνες κ.ά.) που εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα μέσω επιμολυσμένων τροφίμων ή νερού.
Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς, η ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών/εμπορευμάτων, η κλιματική αλλαγή και η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια, έφεραν δραστικές αλλαγές στην προμήθεια τροφίμων και στις καταναλωτικές συνήθειες, θέτοντας συνεχόμενες προκλήσεις αλλά ταυτόχρονα και υποχρεώσεις τόσο στις Αρμόδιες Αρχές που ασκούν ελέγχους όσο και στα Εργαστήρια Ελέγχου.
Με το σύνθημα «Η ασφάλεια Τροφίμων μάς αφορά όλους», οι Οργανισμοί των Ηνωμένων Εθνών (Codex/FAO/WHO) στέλνουν σημαντικά μηνύματα, παροτρύνουν και ευαισθητοποιούν όλους όσοι εμπλέκονται στην διατροφική αλυσίδα από την παραγωγή, επεξεργασία, έλεγχο, πώληση και γενικά την προετοιμασία τροφίμων, τους καταναλωτές, τις κυβερνήσεις των χωρών, ώστε να αναλάβει ο κάθε ένας την δικιά του ευθύνη και να συνεχίσει να δρα για την διατήρηση της ασφάλειας των τροφίμων.
Ομοίως και η Ευρωπαϊκή ‘Ενωση (ΕΕ), διατηρώντας ένα από τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας τροφίμων στον κόσμο, στο πλαίσιο της «Πράσινης Συμφωνίας» θα συνεχίσει επίσης να προωθεί ένα βιώσιμο περιβάλλον για ασφαλή τρόφιμα. Η Κύπρος σε στενή συνεργασία με τα άλλα ΚΜ της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων εφαρμόζει όλες τις νομοθεσίες της ΕΕ, διασφαλίζοντας ασφαλή τρόφιμα για τους κύπριους και ευρωπαίους καταναλωτές.
Δράττομαι της ευκαιρίας της μέρας αυτής να υπογραμμίσω τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει το Γενικό Χημείο του Κράτους (ΓΧΚ) του Υπουργείου Υγείας, στον έλεγχο της ασφάλειας των τροφίμων στην Κύπρο και να αναφερθώ επιγραμματικά παρακάτω στο έργο του στον τομέα αυτό:
Ο έλεγχος Τροφίμων, από της ιδρύσεως του το 1932, αποτελεί μία από τις πρώτες προτεραιότητες του ΓΧΚ, το οποίο είναι το Επίσημο Εργαστήριο Ελέγχου Τροφίμων και ο κατεξοχήν αρμόδιος κρατικός φορέας του χημικού, βιολογικού, μικροβιολογικού και ραδιολογικού ελέγχου, μεταξύ άλλων κατηγοριών, και των τροφίμων, του πόσιμου και εμφιαλωμένου νερού. Ο έλεγχος αυτός διενεργείται από τα 15 εξειδικευμένα στα τρόφιμα εργαστήρια του (επι συνόλου 21 εργαστήρια) και διαπιστευμένα εργαστήρια του. Κατά το 2020 εφάρμοσε 38 εθνικά προγράμματα ελέγχου, παρακολούθησης και επιτήρησης τρόφιμων, τα οποία καταρτίζονται σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές ασφάλειας τροφίμων του Κράτους στο πλαίσιο του «Ολοκληρωμένου Πολυετούς Εθνικού Σχεδίου Ελέγχου Τροφίμων». Τα προγράμματα αυτά έχουν προληπτικό χαρακτήρα και λαμβάνονται δείγματα για έλεγχο από κρίσιμα σημεία ελέγχου. Ο σχεδιασμός τους βασίζεται στην προτεραιοποίηση του κινδύνου, τις αποκλίσεις από τη νομοθεσία και από πληροφορίες από το Σύστημα Ταχείας, Έγκαιρης Προειδοποίησης για τα Τρόφιμα και τις Ζωοτροφές (RASFF) της ΕΕ. Σημειώνεται ότι πολλά από τα μη συμμορφούμενα δείγματα σε θέματα ασφάλειας τροφίμων εντοπίζονται στην εισαγωγή και έτσι παρεμποδίζεται έγκαιρα η είσοδος τους στην κυπριακή και κατ΄επέκταση στην αγορά της ΕΕ. Το ΓΧΚ τα τελευταία χρόνια, κατάφερε μέσα από πιο στοχευμένους ελέγχους και τον επαναπροσδιορισμό προτεραιοτήτων, όπου χρειάζεται, να επεκτείνει τον επίσημο έλεγχο καλύπτοντας συνεχώς νέες παραμέτρους ελέγχου, νέες κατηγορίες τροφίμων και να αναπτύσσει νέες προηγμένες αναλυτικές μεθόδους.
Επίσης το ΓΧΚ, βάση του Κανονισμό (ΕΕ) αρ. 2017/625, αποτελεί και το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για ένα μεγάλο αριθμό πεδίων αναλύσεων τροφίμων, και ως εκ τούτου υπόκειται ετήσια σε εξωτερικούς ελέγχους από ομάδες εμπειρογνωμόνων/επιθεωρητών της ΕΕ, για την αξιοπιστία του και τη συμμόρφωση του με τις αυστηρές απαιτήσεις της ΕΕ.
Πέρα από τον εργαστηριακό έλεγχο, το ΓΧΚ, διενεργεί επίσης την απαραίτητη «εκτίμηση κινδύνου μέσω τροφής» προβαίνοντας, με το δικό του προσδιοριστικό μοντέλο «ImproRisk», σε ακριβείς εκτιμήσεις κινδύνου μέσω της τροφής από διάφορους ρυπαντές για τους Κύπριους καταναλωτές (των εφήβων σε πρώτη φάση), με την χρήση: α) των εργαστηριακών δεδομένων που συλλέγονται διαχρονικά από το ΓΧΚ, σε συνδυασμό με β) τα πραγματικά δεδομένα κατανάλωσης τροφίμων από τον κυπριακό πληθυσμό, που έχουν συλλεγεί στο πλαίσιο της σχετικής «Εθνικής Έρευνας για τη Διατροφή του Πληθυσμού της Κύπρου - EU MENU». Συνδράμει έτσι, με επιστημονικά τεκμηριωμένη πληροφόρηση, στη διαχείριση του κινδύνου για τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων αντιμετώπισης από τις Αρμόδιες Αρχές του Κράτους, καθώς και στην κατάλληλη ενημέρωση των καταναλωτών για σωστές διατροφικές επιλογές.
Το ΓΧΚ εκπονεί επίσης εφαρμοσμένη έρευνα, η οποία αποσκοπεί στην επίλυση αναδυόμενων και υφιστάμενων κινδύνων και προβλημάτων στην διατροφική αλυσίδα καθώς και στην αντιμετώπιση δόλιων πρακτικών στο εμπόριο τροφίμων (π.χ. απάτη στα τρόφιμα). Με τον τρόπο αυτό, συνδράμει στο έργο των αρμόδιων Υπηρεσιών του Κράτους για προληπτικούς και αποτελεσματικούς μηχανισμούς ελέγχου. Στο πλαίσιο αυτό δημοσιεύει επιστημονικά άρθρα, συμμετέχει ενεργά σε επιστημονικά συνέδρια στο εξωτερικό και διοργανώνει σχετικά επιστημονικά συνέδρια στην Κύπρο.
Το ΓΧΚ έχει επίσης στενή συνεργασία με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα Ευρωπαϊκά Εργαστήρια Αναφοράς, το Joint Research Centre (JRC) και συμμετέχει στο Συμβουλευτικό Σώμα της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), σε δίκτυα εμπειρογνωμόνων της EFSA που εμπίπτουν στις αρμοδιότητες του, και αποτελεί το Κυπριακό Σημείο Επαφής της EFSA. Με τις συνεργασίες αυτές ενισχύεται η αναπτυξιακή του πορεία μέσα από την ανταλλαγή εμπειρογνωμοσύνης και τεχνογνωσίας, αξιοποιούνται πηγές εξωτερικής χρηματοδότησης και αναδεικνύεται ο σημαντικός ρόλος της Κύπρου στην Ασφάλεια Τροφίμων, ως σύνορο της ΕΕ με Τρίτες χώρες.
Στο πλαίσιο της επικοινωνιακής του πολιτικής και της διάχυσης γνώσεων το ΓΧΚ, προωθεί τη διοργάνωση ενημερωτικών ημερίδων/ συναντήσεων στοχεύοντας στην ενημέρωση και την επιμόρφωση των καταναλωτών, καθώς και στην εκπαίδευση και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των εμπλεκομένων στην διατροφική αλυσίδα, για την ποιοτική αναβάθμιση των τροφίμων και την αποφυγή ανεπιθύμητων περιστατικών στην υγιεινή και ασφάλεια τροφίμων. Παράλληλα, στα πλαίσια της διαφάνειας, ενημερώνει τις αρμόδιες αρχές του Κράτους και τους συνεργάτες του αλλά και το ευρύ κοινό, με όλη την εξειδικευμένη γνώση και τα στοιχεία από την αξιολόγηση των εργαστηριακών του ευρημάτων, μέσα από ενημερωτικά έντυπα (τρίπτυχα, ειδικές εκδόσεις, δελτία τύπου), την Ιστοσελίδα του, κ.ά.
Η κατανάλωση ασφαλών τροφίμων είναι δικαίωμα όλων των ανθρώπων, ως εκ τούτου η διασφάλιση της αποτελεί ευθύνη όλων των εμπλεκομένων στην τροφική αλυσίδα «από το αγρόκτημα στο πιάτο του καταναλωτή».
Κλείνοντας, με αφορμή την Παγκόσμια Μέρα Ασφάλειας Τροφίμων όπου εορτάζονται τα άπειρα οφέλη που έχουμε από τα ασφαλή τρόφιμα, τόσο το προσωπικό του ΓΧΚ όσο και εγώ προσωπικά δηλώνουμε την ετοιμότητα μας για την συνεχή και άγρυπνη διαφύλαξη, από το δικό μας μετερίζι, της ασφάλειας των τροφίμων στον τόπο μας.
Δρ. Στέλιος Γιαννόπουλος
Διευθυντής
Γενικού Χημείου του Κράτους
Λευκωσία, Ιούνιος 2021
ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ:
