Υγειονομική Υπηρεσία

Γενετικός Τροποποιημένος Οργανισμός (ΓΤΟ), όπως αναφέρεται στην Οδηγία 2001/18/ΕΚ, είναι κάθε οργανισμός, εξαιρούμενων των ανθρώπων, του οποίου το γενετικό υλικό έχει τροποιποιηθεί κατά τρόπο που δεν συμβαίνει φυσιολογικά με τη σύζευξη ή/και το φυσιολογικό ανασυνδυασμό. Η τεχνολογία αυτή επιτρέπει σε επιλεγμένα μεμονωμένα γονίδια να μεταφερθούν από έναν οργανισμό σε έναν άλλο, ακόμα και μεταξύ ειδών που δεν συγγενεύουν μεταξύ τους.

Το θέμα των Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμών (ΓΤΟ) είναι ιδιαίτερα σημαντικό κι έχει απασχολήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση από τη δεκαετία του 1990. Στόχος των αρμόδιων αρχών των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ο έλεγχος και ο περιορισμός τυχόν αρνητικών επιπτώσεων από ΓΤΟ, αφήνοντας ταυτόχρονα περιθώρια για ερευνητική δράση στο νέο επιστημονικό τομέα της βιοτεχνολογίας ή και για χρήση στην αγορά, αν τα προϊόντα αποδειχθούν χρήσιμα και αβλαβή.

Η γενετική τροποποίηση ή γενετική μηχανική ή τεχνολογία ανασυνδυαζόμενου DNA αποτελεί μια από τις νεώτερες μεθόδους εισαγωγής νέων χαρακτηριστικών σε μικρο-οργανισμούς, φυτά και ζώα. Αντίθετα από άλλες μεθόδους γενετικής βελτίωσης, η εφαρμογή της τεχνολογίας αυτής είναι αυστηρά ελεγχόμενη. Πριν οποιοσδήποτε γενετικά τροποποιημένος οργανισμός (ΓΤΟ) ή προϊόν εισαχθεί στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να περάσει από ειδική διαδικασία έγκρισης όπου εξετάζεται η ασφάλεια σε σχέση με τους ανθρώπους, τα ζώα και το περιβάλλον.

Οι πιο συνηθισμένοι τύποι ΓΤΟ είναι τα γενετικά τροποποιημένα είδη φυτών καλλιέργειας και περιλαμβάνουν γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι, σόγια, πολτό ελαιόσπορου και ποικιλίες βαμβακιού. Τέτοιες ποικιλίες έχουν κυρίως τροποποιηθεί γενετικά με σκοπό να γίνουν ανθεκτικά σε ορισμένα ζιζάνια και ζιζανιοκτόνα. Από τη μια πλευρά, η ανάπτυξη ανθεκτικών στα ζιζάνια φυτών μειώνει τη χρήση των ζιζανιοκτόνων που χρειάζονται για να περιορίσουν την ανάπτυξη ορισμένων παρασίτων στις καλλιέργειες. Από την άλλη, η χρήση φυτών που αντέχουν σε ένα συγκεκριμένο φάσμα ζιζανιοκτόνων επιτρέπει τη χρήση των τελευταίων για την καταστροφή παρασίτων χωρίς να καταστρέφονται και τα χρήσιμα, ΓΤ, φυτά. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται και η χρήση πολλαπλών παρασιτοκτόνων.

Το Νομοθετικό πλαίσιο κάτω από το οποίο διενεργούνται οι έλεγχοι των ΓΤΟ από τις Υγειονομικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας είναι:

 Κανονισμός 1829/2003 για τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές.

Ρυθμίζει την τοποθέτηση στην αγορά τροφίμων και ζωοτροφών που περιέχουν ΓΤΟ και προβλέπει για την επισήμανση των προϊόντων αυτών προς τον καταναλωτή. Ορίζει ότι τα ΓΤ τρόφιμα και ζωοτροφές δεν πρέπει να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, στην υγεία των ζώων ή στο περιβάλλον, δεν πρέπει να παραπλανούν τον καταναλωτή και δεν πρέπει να διαφέρουν από το τρόφιμο/ ζωοτροφή που αντικαθιστούν σε βαθμό τέτοιο ώστε να προκαλέσουν αρνητικές διατροφικές επιπτώσεις σε ανθρώπους/ζώα.
Τα εγκεκριμένα τρόφιμα/ζωοτροφές που περιέχουν ΓΤΟ δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
http://europa.eu.int/comm/food/dyna/gm_register/index_en.cfm

 Κανονισμός 1830/2003 για την ιχνηλασιμότητα και τη σήμανση των ΓΤΟ και την ιχνηλασιμότητα των
τροφίμων και ζωοτροφών που προέρχονται από ή περιέχουν ΓΤΟ.

Ο Κανονισμός προβλέπει την ιχνηλασιμότητα των ΓΤΟ και των τροφίμων/ ζωοτροφών που προέρχονται από/ περιέχουν ΓΤΟ. Η ιχνηλασιμότητα είναι η δυνατότητα να εντοπίζονται τα προϊόντα σε κάθε στάδιο της πορείας παραγωγής και διάθεσης.

Για παράδειγμα, όταν η παραγωγή ξεκινάει με τη χρήση ενός ΓΤ σπόρου, η εταιρεία που εμπορεύεται το σπόρο θα πρέπει να πληροφορήσει κάθε αγοραστή ότι πρόκειται για ΓΤ σπόρο και ακόμα να παρέχει και πιο εξειδικευμένες πληροφορίες που θα επιτρέπουν τον ακριβή προσδιορισμό του ΓΤΟ. Η εταιρεία είναι επίσης υποχρεωμένη να διατηρεί αρχείο όλων των επιχειρήσεων που έχουν αγοράσει το σπόρο. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο αγρότης πρέπει να πληροφορεί τον αγοραστή ότι η σοδειά του προέρχεται από ΓΤ σπόρο και να διατηρεί αρχείο όσων αγοράζουν τη σοδειά του. Οι πληροφορίες αυτές θα πρέπει να διατηρούνται για 5 χρόνια και να διατίθενται στις αρμόδιες αρχές σε κάθε περίπτωση σχετικού αιτήματος.

Ο Κανονισμός προβλέπει επίσης την πληροφόρηση μέσω της κατάλληλης επισήμανσης (ετικέτας) όλων των τροφίμων/ζωοτροφών που περιέχουν ή παράγονται από ΓΤΟ, έτσι ώστε οι καταναλωτές/ αγρότες να γνωρίζουν την ακριβή φύση και τα χαρακτηριστικά των τροφίμων/ ζωοτροφών και επομένως να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν ενημερωμένες επιλογές.

Ελάχιστα ίχνη ΓΤΟ στα συμβατικά τρόφιμα/ ζωοτροφές μπορούν να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας, συγκομιδής, μεταφοράς και επεξεργασίας. Ως εκ τούτου, στην παραγωγή τροφίμων/ ζωοτροφών/ σπόρων είναι πρακτικά αδύνατο να επιτευχθούν 100% αγνά προϊόντα. Πάνω σ’ αυτή τη βάση, προκειμένου να διασφαλισθεί η νομική βεβαιότητα, έχουν καθοριστεί όρια (0,9%) πάνω από τα οποία, τα συμβατικά τρόφιμα/ ζωοτροφές πρέπει να επισημαίνονται ως προϊόντα που περιέχουν ή έχουν παραχθεί από ΓΤΟ. Η επισήμανση: «το προϊόν περιέχει γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς» ή «προϊόν γενετικά τροποποιημένου (+ το όνομα του οργανισμού)», θα πρέπει να αναγράφεται σε αυτά τα τρόφιμα.

Εδώ σημειώνεται πως ο Κανονισμός δεν απαιτεί να επισημαίνονται ως ΓΤ, τρόφιμα όπως το γάλα, το κρέας ή τα αυγά που προέρχονται από ζώα που έχουν τραφεί με ΓΤ τροφές ή τους έχει χορηγηθεί θεραπεία με ΓΤ φαρμακευτικά προϊόντα.

 Οδηγία 2001/18/ΕΚ για την σκόπιμη ελευθέρωση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον.
Η Οδηγία 2001/18 αναφέρεται σε δύο θεματικές ενότητες: την απελευθέρωση ΓΤΟ στο περιβάλλον για δοκιμές σε περιορισμένους αγρούς και την απελευθέρωση ΓΤΟ, που ήδη έχουν δοκιμαστεί, για εμπορία. Βασικός της στόχος, σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης, είναι η προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος.

Η πιο πάνω νομοθεσία θέτει συγκεκριμένες υποχρεώσεις ελέγχου για τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της συνύπαρξης των ΓΤΟ με άλλους οργανισμούς στο περιβάλλον, την επισήμανση και την ενημέρωση των καταναλωτών και δίνει τη δυνατότητα στο Ευρωκοινοβούλιο να απορρίψει πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εγκρίνει κάποιο ΓΤΟ.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία αυτή, κάθε εταιρεία που προτίθεται να διαθέσει στην αγορά ένα ΓΤΟ θα πρέπει να υποβάλει στις αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους πλήρη εκτίμηση επικινδυνότητας, θα πρέπει να ενημερωθούν σχετικά όλα τα άλλα κράτη μέλη και σε περίπτωση αντιρρήσεων από κάποιο κράτος μέλος, η τελική απόφαση λαμβάνεται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι πολίτες της ΕΕ ενημερώνονται ανάλογα.
Η ασφάλεια των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ) εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά του γενετικού υλικού που έχει εισαχθεί, τον τελικό οργανισμό που έχει προκύψει, το περιβάλλον στο οποίο απελευθερώνεται και την αλληλεπίδραση μεταξύ του ΓΤΟ και του περιβάλλοντος αυτού.

Στόχος της εκτίμησης επικινδυνότητας είναι να αξιολογηθούν οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις των ΓΤΟ, συμπεριλαμβανομένων άμεσων ή έμμεσων, βραχυπρόθεσμων ή μακροπρόθεσμων επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον από την εσκεμμένη απελευθέρωση ή τοποθέτηση στην αγορά γενετικά τροποποιημένων οργανισμών.

Επίσης η επικινδυνότητα για το περιβάλλον αξιολογείται σε σχέση με το πώς αναπτύχθηκε ένας ΓΤΟ και τα νέα γονίδια που δημιουργήθηκαν καθώς ενδέχεται να έχουν δημιουργηθεί, για παράδειγμα, τοξικές ή αλλεργιογόνες πρωτεΐνες.

Οι Υγειονομικές Υπηρεσίες έχουν την ευθύνη για την εφαρμογή των Κανονισμών 1829/2003 και 1830/2003 καθώς και των περί Σήμανσης, Παρουσίασης και Διαφήμισης Τροφίμων (Γενικούς) Κανονισμούς του 2002’. Σε συνεργασία με το Γενικό Χημείο του Κράτους (ΓΚΧ) από το 2003, εφαρμόζεται Εθνικό Πρόγραμμα Δειγματοληψίας Τροφίμων για έλεγχο ΓΤΟ. Στα πλαίσια του προγράμματος αυτού οι Υγειονομικές Υπηρεσίες προβαίνουν σε δειγματοληψίες τροφίμων, τα οποία ενδέχεται να περιέχουν ΓΤΟ ή αναγράφουν στην ετικέτα ότι δεν περιέχουν ΓΤΟ (“GMO free”). Το ΓΚΧ κάνει τις αναλύσεις για να διαπιστωθεί κατά πόσο αυτά συνάδουν με τη νομοθεσία. Τυχόν παρέκκλιση από τη νομοθεσία αντιμετωπίζεται από τις Υπηρεσίες μας είτε με απόσυρση του προϊόντος μέχρι συμμόρφωση με τις πρόνοιες των Κανονισμών, είτε με καταστροφή του προϊόντος και λήψη δικαστικών μέτρων έναντι των εμπλεκομένων.

Πέραν του πιο πάνω προγράμματος, οι λειτουργοί των Υπηρεσιών διενεργούν ελέγχους στην αγορά για να διαπιστώσουν συμμόρφωση με τους Κανονισμούς που διέπουν την επισήμανση ΓΤΟ.

Πίσω στην προηγούμενη σελίδα

Last Modified:
10/01/2018 10:27:27 AM

Τομέας Ασφάλειας Τροφίμων

Γενετικά Τροποποιημένων Οργανισμοί (ΓΤΟ) και τα Γενετικά Τροποποιημένα Τρόφιμα

Πίσω στην προηγούμενη σελίδα