Το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (RASFF)
- ένα σημαντικό μέσο της ΕΕ στις προσπάθειες της να εγγυηθεί την ασφάλεια των τροφίμων - κλείνει 30 χρόνια λειτουργίας. Σύμφωνα με τα αριθμητικά στοιχεία, το σύστημα αυτό είναι σήμερα πιο αποτελεσματικό από κάθε άλλη φορά. Στην ετήσια έκθεση για τη λειτουργία του συστήματος το 2008, η οποία είδε σήμερα το φως της δημοσιότητας, επισημαίνεται ότι ο αριθμός των κοινοποιήσεων προειδοποίησης (alert) το 2008 μειώθηκε σχεδόν κατά το ήμισυ σε σχέση με το 2007. Ο συνολικός αριθμός των κοινοποιήσεων παρέμεινε σταθερός και είναι της τάξης του 7.000. Αυτό δεν σημαίνει ότι υπήρχαν λιγότερα προβλήματα το 2008. Δείχνει μάλλον ότι αυτοί που χρησιμοποιούν το σύστημα εντοπίζουν πλέον καλύτερα τους κινδύνους και στέλνουν κοινοποιήσεις προειδοποίησης (alert) μόνον όταν τους θεωρούν σοβαρούς και εφόσον το προϊόν κυκλοφορεί στην αγορά. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται ταχεία αντίδραση των κρατών μελών για τον περιορισμό του κινδύνου. Το 2008 στάλθηκαν 528 κοινοποιήσεις αυτού του είδους από 3.000 συνολικά κοινοποιήσεις. Η Επιτροπή έλαβε επίσης περίπου 4.000 κοινοποιήσεις σχετικά με τα μέτρα που ελήφθησαν και τις διαβίβασε σε όλα τα κράτη μέλη.
Η αρμόδια για την υγεία επίτροπος, κα Ανδρούλλα Βασιλείου, απευθυνόμενη στο διεθνές συνέδριο που πραγματοποιήθηκε για το RASFF με θέμα "Keeping An Eye on Your Food", δήλωσε σήμερα: «Το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές είναι ένα πολύ σημαντικό μέσο που διαθέτουμε στην προσπάθειά μας να εξασφαλίσουμε την ασφάλεια των τροφίμων στην Ευρώπη. Μέσα στα 30 χρόνια της λειτουργίας του έχει εξελιχθεί σε ένα πολύτιμο εργαλείο που χρησιμοποιούν οι αρμόδιες αρχές για την ανταλλαγή πληροφοριών, σε πραγματικό χρόνο, σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να λάβουν για την ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών. Το RASFF είναι μία από τις επιτυχίες της ενιαίας προσέγγισης της ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων και χρησιμοποιεί στον ανώτατο βαθμό τις δυνατότητες της επικοινωνίας και της συνεργασίας».
Σημαντικά συμβάντα στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων
Το 2008 το RASFF δοκιμάστηκε σε ένα από τα σημαντικότερα συμβάντα για την ασφάλεια των τροφίμων των τελευταίων ετών. Μεταξύ άλλων ανιχνεύτηκε ορυκτέλαιο σε ηλιέλαιο από την Ουκρανία (κυκλοφόρησε σε 39 χώρες, 99 κοινοποιήσεις για τα ληφθέντα μέτρα), μελαμίνη σε τρόφιμα από την Κίνα (συμβάν παγκόσμιας εμβέλειας, 84 κοινοποιήσεις RASFF και 101 κοινοποιήσεις για τα ληφθέντα μέτρα) αλλά και διοξίνες σε χοιρινό προέλευσης Ιρλανδίας (κυκλοφόρησε σε 54 χώρες και 230 κοινοποιήσεις για τα ληφθέντα μέτρα).
Για καθεμία από τις υποθέσεις αυτές το RASFF συνέβαλε στο συντονισμό των ενεργειών των κρατών μελών, ελαχιστοποιώντας, με τον τρόπο αυτό, τις συνέπειες από τα συμβάντα επιμόλυνσης. Η υπόθεση της μελαμίνης είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τη λειτουργία του RASFF σε περίπτωσεις υποθέσεων με διεθνείς διαστάσεις και την ανταλλαγή πληροφοριών με το δίκτυο των διεθνών αρχών για την ασφάλεια των τροφίμων της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (INFOSAN).
Για ασφαλέστερες εισαγωγές
Πάνω από τέσσερις στις 10 κοινοποιήσεις το 2008 αφορούσαν προϊόντα που απορρίφθηκαν στα σύνορα της ΕΕ λόγω της επικινδυνότητάς τους για την ασφάλεια των τροφίμων. Όποτε εντοπίζεται ένα τέτοιο προϊόν, το RASFF ενημερώνει την εμπλεκόμενη τρίτη χώρα προκειμένου να αποφευχθεί η επανεμφάνιση του προβλήματος. Το 2008 απεστάλησαν 2.342 ενημερωτικά σημειώματα σε τρίτες χώρες για επικίνδυνα προϊόντα που προέρχονταν από τις χώρες αυτές. Σε περίπτωση εντοπισμού σοβαρού και επίμονου προβλήματος, η Επιτροπή αποστέλλει επιστολή στις εθνικές αρχές της εν λόγω τρίτης χώρας έτσι ώστε να θέσουν σε εφαρμογή διορθωτικά μέτρα, όπως η διαγραφή εγκαταστάσεων από τους σχετικούς καταλόγους, η απαγόρευση των εξαγωγών ή η εντατικοποίηση των ελέγχων.
Κοινοποιήσεις προειδοποίησης, ενημερωτικές κοινοποιήσεις και απορρίψεις στα σύνορα
Η έκθεση κατανέμει το συνολικό αριθμό των κοινοποιήσεων το 2008 σε 528 κοινοποιήσεις προειδοποίησης (alerts), 1.138 κοινοποιήσεις πληροφοριακού περιεχομένου και 1.377 κοινοποιήσεις που αφορούν απόρριψη στα σύνορα. Οι κοινοποιήσεις προειδοποίησης ( alerts ) αποστέλλονται όταν το τρόφιμο ή η ζωοτροφή που παρουσιάζει σοβαρό κίνδυνο κυκλοφορεί ήδη στην αγορά και απαιτείται άμεση δράση. Στην πλειονότητά τους (62%) οι κοινοποιήσεις προειδοποίησης το 2008 αφορούσαν προϊόντα καταγωγής ΕΕ και τα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα εντοπίσθηκαν από ελέγχους που είχαν διεξαχθεί στην αγορά. Σε αυτήν την κατηγορία κοινοποιήσεων, μεταξύ των συχνότερων κινδύνων που αναφέρθηκαν για τα τρόφιμα ή τις ζωοτροφές ήταν οι δυνητικά παθογόνοι μικροοργανισμοί, τα βαρέα μέταλλα και οι μυκοτοξίνες.
Οι κοινοποιήσεις πληροφοριακού περιεχομένου αποστέλλονται όταν έχει προσδιοριστεί κάποιος κίνδυνος, αλλά δεν είναι αναγκαία η ανάληψη άμεσης δράσης από άλλα κράτη μέλη. Το 2008 οι περισσότερες κοινοποιήσεις με πληροφοριακό περιεχόμενο (54%) αφορούσαν προϊόντα καταγωγής τρίτων χωρών. Σε αυτήν την κατηγορία κοινοποιήσεων, μεταξύ των συχνότερων κινδύνων που αναφέρθηκαν για τα τρόφιμα ή τις ζωοτροφές ήταν οι δυνητικά παθογόνοι μικροοργανισμοί, τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων και τα πρόσθετα τροφίμων.
Το 2008 προστέθηκε και ένα νέο είδος κοινοποίησης: οι απορρίψεις προϊόντων στα σύνορα. Παλαιότερα, αυτές ήταν μέρος των κοινοποιήσεων με πληροφοριακό περιεχόμενο. Πρόκειται για κοινοποιήσεις σχετικά με προϊόντα που δεν επιτρέπεται να εισέλθουν στην Κοινότητα και τα οποία είτε άλλαξαν προορισμό είτε καταστράφηκαν. Το 56% αυτού του είδους των κοινοποιήσεων αφορούσαν προϊόντα που απορρίφθηκαν στα σύνορα λόγω υψηλών επιπέδων μυκοτοξινών.
Τι κάνει το σύστημα RASFF
Το RASFF δίνει τη δυνατότητα ταχείας και αποτελεσματικής ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής. Όλα τα μέλη του RASFF (ΕΕ-27, Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων, Νορβηγία, Λιχτενστάιν και Ισλανδία) διαθέτουν μια υπηρεσία που λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση και εξασφαλίζει την αποστολή, παραλαβή και διεκπεραίωση των επειγουσών κοινοποιήσεων σε όσο το δυνατόν πιο σύντομο χρονικό διάστημα. Χάρη στο RASFF αποφεύχθηκαν πολλοί κίνδυνοι σχετικοί με την ασφάλεια των τροφίμων, προτού υπάρξει βλάβη για τους καταναλωτές.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στους παρακάτω ιστότοπους:
http <http://ec.europa.eu/rasff> ://ec.europa.eu/rasff
http <http://ec.europa.eu/food/food/rapidalert/report2008_en.pdf>
://ec.europa.eu/food/food/rapidalert/report2008_en.pdf
ΓΕΝΙΚΑ
Εισαγωγή και Έννοιες/Ορισμοί
1. Σκοπός Δημιουργίας/ Λειτουργίας Συστήματος
Με τον κανονισμό 178/2002 , Άρθρο 50 συστήνεται ως δίκτυο, σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για την κοινοποίηση άμεσων ή έμμεσων κινδύνων για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων που προέρχονται από τρόφιμα ή ζωοτροφές. Σε αυτό συμμετέχουν τα κράτη μέλη, η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA). Τα κράτη μέλη, η Επιτροπή και η EFSA ορίζουν από ένα σημείο επαφής, το οποίο αποτελεί μέλος του δικτύου. Η Επιτροπή είναι αρμόδια για τη διαχείριση του δικτύου.
2. Βασικοί Ορισμοί/ Έννοιες:
«Άμεσα» σημαίνει το λογικά γρηγορότερο δυνατό.
«Σημεία Εισόδου (Σ.Ε.)» σημαίνει το Λιμάνι Λεμεσού και το Αεροδρόμιο Λάρνακας.
«Σημείο Επαφής (Σ.Ε.)» σημαίνει τον εκάστοτε Προϊστάμενο Υγειονομικών Υπηρεσιών. «Σύστημα» σημαίνει το Σύστημα Έγκαιρης Πληροφόρησης για τα Τρόφιμα και τις Ζωοτροφές (RASFF)
«Τρόφιμο» σημαίνει το τρόφιμο όπως καθορίζεται στον περί Τροφίμων (Έλεγχος και Πώληση) Νόμο του 1996 έως 2006 και στον Κοινοτικό Κανονισμό 178/2002.
3. Ταξινόμηση γνωστοποιήσεων συστήματος
Οι Γνωστοποιήσεις (Notifications) κατηγοριοποιούνται είτε ως (Alerts) περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει αναγνωρισμένος άμεσος ή έμμεσος κίνδυνος για τη Δημόσια Υγεία, είτε ως Γνωστοποιήσεις Πληροφόρησης (Information Notification) για περιπτώσεις οι οποίες είναι απίθανο να αποτελούν κίνδυνο για τη Δημόσια Υγεία αλλά μπορεί να ενδιαφέρουν τις Αρχές Τροφίμων άλλων Κρατών Μελών.
Νομοθετικό Πλαίσιο
Ευρωπαϊκό Νομοθετικό πλαίσιο
Ο Κοινοτικός Κανονισμός 178/2002 διέπει την οργάνωση και λειτουργία του συστήματος (RASFF). Η Υγειονομική Υπηρεσία του Υπουργείου Υγείας ενεργά σαν σημείο επαφής (Contact Point) και θα γνωστοποιεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή γνωστοποιήσεις εκ μέρους της Κύπρου για τρόφιμα ζωικής και μη προέλευσης όσος και για ζωοτροφές.
Όταν ένα μέλος του δικτύου διαθέτει οποιαδήποτε πληροφορία σχετικά με την ύπαρξη σοβαρού άμεσου ή έμμεσου κινδύνου για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων, που προέρχεται από τρόφιμα ή ζωοτροφές, κοινοποιεί αμέσως την πληροφορία αυτή στην Επιτροπή, μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης. Η Επιτροπή διαβιβάζει αμέσως την εν λόγω πληροφορία στα υπόλοιπα μέλη του δικτύου.
Η Αρχή μπορεί να συμπληρώσει την κοινοποίηση με κάθε επιστημονική ή τεχνική πληροφορία που διευκολύνει την ανάληψη ταχείας και κατάλληλης δράσης για τη διαχείριση του κινδύνου από τα κράτη μέλη. Με την επιφύλαξη άλλων κοινοτικών ρυθμίσεων, τα κράτη μέλη κοινοποιούν αμέσως στην Επιτροπή, μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης:
α) κάθε μέτρο που θεσπίζουν, το οποίο αποσκοπεί στον περιορισμό διάθεσης στην αγορά ή στην επιβολή απόσυρσης από την αγορά ή στην ανάκληση του τροφίμου ή της ζωοτροφής προκειμένου να προστατευθεί η υγεία των ανθρώπων και των ζώων, και απαιτεί ταχεία δράση.
β) κάθε σύσταση ή συμφωνία με επιχειρήσεις που, σε εθελοντική ή υποχρεωτική βάση, αποσκοπεί στην πρόληψη, τον περιορισμό ή την επιβολή συγκεκριμένων όρων για τη διάθεση στην αγορά ή την ενδεχόμενη χρήση τροφίμου ή ζωοτροφής, λόγω σοβαρού κινδύνου για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων που απαιτεί ταχεία δράση.
γ) κάθε απόρριψη, συνδεόμενη με άμεσο ή έμμεσο κίνδυνο για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων, παρτίδας, εμπορευματοκιβωτίου ή φορτίου τροφίμων ή ζωοτροφών από αρμόδια υπηρεσία συνοριακού σταθμού εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η κοινοποίηση συνοδεύεται από λεπτομερή αιτιολόγηση της δράσης που ανέλαβαν οι αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους στο οποίο εκδόθηκε η κοινοποίηση. Ακολουθείται, σε εύθετο χρόνο, από συμπληρωματικές πληροφορίες, ιδιαίτερα όταν τα μέτρα στα οποία βασίζεται η κοινοποίηση έχουν τροποποιηθεί ή ανακληθεί.
Η Επιτροπή διαβιβάζει αμέσως στα μέλη του δικτύου την κοινοποίηση και τις συμπληρωματικές πληροφορίες που λαμβάνει βάσει του πρώτου και του δεύτερου εδαφίου.
Όταν παρτίδα, εμπορευματοκιβώτιο ή φορτίο απορρίπτεται από αρμόδια υπηρεσία συνοριακού σταθμού εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Επιτροπή αποστέλλει αμέσως κοινοποίηση σε όλους τους συνοριακούς σταθμούς εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και στην τρίτη χώρα προέλευσης.
Όταν τρόφιμο ή ζωοτροφή, που αποτελεί αντικείμενο κοινοποίησης στο πλαίσιο του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης, αποστέλλεται σε τρίτη χώρα, η Επιτροπή παρέχει στη χώρα αυτή τις κατάλληλες πληροφορίες.
Τα κράτη μέλη ενημερώνουν αμέσως την Επιτροπή για τις ενέργειες που εφαρμόζουν ή τα μέτρα που λαμβάνουν σε συνέχεια των κοινοποιήσεων και των συμπληρωματικών πληροφοριών που τους έχουν διαβιβαστεί στο πλαίσιο του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης. Η Επιτροπή διαβιβάζει αμέσως την εν λόγω πληροφορία στα μέλη του δικτύου.
Γνωστοποιήσεις που αποστέλλονται από την ΕΕ
Το Σημείο Επαφής λαμβάνει όλες τις γνωστοποιήσεις που προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Συστήματος κυρίως με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail). Στη συνέχεια τις αξιολογεί ανάλογα με την φύση του τροφίμου και η γνωστοποίηση αποστέλλεται σε μια ή σε περισσότερες από τις ακόλουθες Αρχές για περαιτέρω αξιολόγηση, χειρισμό και διαχείριση λόγω αρμοδιότητας :
(α) Εάν η γνωστοποίηση αφορά ζωοτροφές, τότε αυτή αποστέλλεται στο Τμήμα Γεωργίας του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος λόγω αρμοδιότητας.
(β) Εάν η γνωστοποίηση αφορά τρόφιμα ζωικής προέλευσης (εξαιρουμένων του μελιού και των παγωτών), τότε αυτή αποστέλλεται στις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος λόγω αρμοδιότητας αλλά και στο Γενικό Χημείο για πληροφόρηση/ καταρτισμό προγράμματος δειγματοληψίας σε συνεργασία με τις Υγειονομικές Υπηρεσίες.
(γ) Εάν η γνωστοποίηση αφορά τρόφιμα που εμπίπτουν στις αρμοδιότητες της Υγειονομικής Υπηρεσίας τότε αποστέλλεται στις Υγειονομικές Υπηρεσίες και στο Γενικό Χημείο για πληροφόρηση/ καταρτισμό προγράμματος δειγματοληψίας.
(δ) Όλες οι γνωστοποιήσεις που αφορούν θέματα εργαστηριακών αναλύσεων αποστέλλονται στο Γενικό Χημείο για πληροφόρηση / ενημέρωση.
Τα κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη για την πιο πάνω κατηγοριοποίηση είναι τα ακόλουθα:
• Είδος τροφίμου
• Επεξεργασία στην οποία υπέστη το τρόφιμο
• Συσκευασία
• Μέγεθος Συσκευασίας
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις μια γνωστοποίηση μπορεί να αφορά πέραν της μιας Υπηρεσίας (Υγειονομικές Υπηρεσίες και Κτηνιατρικές Υπηρεσίες), επίσης κάποιο μήνυμα (π.χ. Daily Report) δυνατό να περιέχει πληροφορίες για διάφορες περιπτώσεις που να αφορούν διαφορετικές Υπηρεσίες. Τότε στην περίπτωση αυτή η πληροφορία αποστέλλεται ταυτόχρονα σε αμφότερες τις Υπηρεσίες.
Ρόλος της Επίσημης Αρχής και Αρμοδιότητες της αναφορικά με την παραλαβή γνωστοποίησης. Οι Επίσημες Αρχές πρέπει να βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία με το σημείο επαφής και αναλαμβάνουν τον κύριο ρόλο στην διερεύνηση.
Προχωρούν σε:
• Αναγνώριση του κινδύνου
• Αξιολόγηση του κινδύνου
• Απόφαση για το κατά πόσο χρήζει διερεύνησης
• Συντονισμό διερεύνηση
• Δέσμευση προϊόντων
• Επικοινωνία με άλλες Αρχές, οργανισμούς, και καταναλωτές
• Έκδοση ανακοινώσεων
• Αναπροσαρμογή των ενεργειών τους με βάση τις πληροφορίες που παίρνουν από την
διερεύνηση.
• Αναπροσαρμογή των ενεργειών τους με βάση επιπρόσθετες πληροφορίες που παίρνουν
από την ΕΕ.
• Δρουν σαν σημείο παροχής πληροφοριών.
• Ενημερώνουν με το κατάλληλο έντυπο το Σημείο Επαφής για τα ευρήματα τους και τις
ενέργειες τους, ώστε αυτά να γνωστοποιηθούν στην Ε.Ε.
Σε περίπτωση που τρόφιμο δεν συνάδει με την νομοθεσία ακολουθούνται οι πιο κάτω ενέργειες :
1. Αξιολόγηση από την Ομάδα RASFF της Υγειονομικής Υπηρεσίας κατά πόσο εμπίπτει στις
περιπτώσεις που δηλώνονται στο σύστημα.
2. Αν η περίπτωση ανήκει στις δηλωτέες περιπτώσεις τότε συμπληρώνεται το έντυπο
γνωστοποίησης.
3. Όλα τα συνοδευτικά έγγραφα μεταφέρονται μέσω σαρωτή σε ηλεκτρονική μορφή και
αποστέλλονται στο Σημείο Επαφής.
4. Από το Σημείο Επαφής οι γνωστοποιήσεις αξιολογούνται και αν χρειάζεται γίνονται
τροποποιήσεις ή διευκρινήσεις.
5. Διαβιβάζεται η γνωστοποίηση στην Ε.Ε. |