Μήνυμα Διευθυντή ΓΧΚ για τον Εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Ασφάλειας Τροφίμων, 7 Ιουνίου 2020

02/06/2020 08:24:06 AM

Με την ευκαιρία του εορτασμού της «Παγκόσμιας Ημέρας Ασφάλειας Τροφίμων», η οποία καθιερώθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη από πέρυσι και εορτάζεται την 7η Ιουνίου κάθε χρόνου, χαιρετίζω την μέρα αυτή κατά την οποία εορτάζονται τα άπειρα οφέλη που έχουμε από τα ασφαλή τρόφιμα. Ο φετινός εορτασμός στοχεύει να προσελκύσει και να εμπνεύσει δράσεις για την πρόληψη, τον εντοπισμό και τη διαχείριση των διατροφικών κινδύνων, συμβάλλοντας στην επισιτιστική ασφάλεια, την διασφάλιση της ανθρώπινης υγείας, την οικονομική ευημερία, τη γεωργία, την πρόσβαση στην αγορά, τον τουρισμό και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Έχοντας υπόψιν γεγονότα και αριθμούς, μεταξύ άλλων τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ότι, 600 εκατομμύρια – δηλαδή σχεδόν 1 στους 10 ανθρώπους στον κόσμο - αρρωσταίνουν μετά από κατανάλωση μη ασφαλών τροφίμων εκ των οποίων 420 000 πεθαίνουν κάθε χρόνο, καθώς και το ότι το 40% των θανάτων παιδιών ηλικίας κάτω των 5 ετών, δηλ. 125 000 ετησίως, προέρχονται από κατανάλωση τέτοιων τροφίμων, θεωρώ ότι το θέμα της ασφάλειας τροφίμων είναι θεμελιακό για την Δημόσια Υγεία.

Οι τροφιμογενείς ασθένειες είναι συνήθως μολυσματικές ή τοξικές από τη φύση τους και προκαλούνται από βακτήρια, ιούς, παράσιτα ή χημικές ουσίες (όπως φυτοφάρμακα, αντιβιοτικά, ορμόνες, χρωστικές ουσίες, βαρέα μέταλλα, μυκοτοξίνες κ.ά.) που εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα μέσω επιμολυσμένων τροφίμων ή νερού. Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς, η ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών/εμπορευμάτων, η κλιματική αλλαγή και η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια, έφεραν δραστικές αλλαγές στην προμήθεια τροφίμων και στις καταναλωτικές συνήθειες, θέτοντας συνεχόμενες προκλήσεις αλλά ταυτόχρονα και υποχρεώσεις τόσο στις Αρμόδιες Αρχές που ασκούν ελέγχους όσο και στα Εργαστήρια Ελέγχου.

Με το σύνθημα «Η ασφάλεια Τροφίμων είναι υπόθεση όλων», οι Οργανισμοί των Ηνωμένων Εθνών (Codex/FAO/WHO) στέλνοντας σημαντικά μηνύματα, παροτρύνουν και ευαισθητοποιούν όλους όσοι εμπλέκονται στην διατροφική αλυσίδα από την παραγωγή, επεξεργασία, έλεγχο, πώληση και γενικά την προετοιμασία τροφίμων, να αναλάβει ο κάθε ένας την δικιά του δράση και ευθύνη στην διατήρηση της ασφάλειας των τροφίμων. Ομοίως και η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων στέλνει το δικό της Τρίπτυχο σχετικά με τη σημασία αυτού του εορτασμού.

Η Ευρωπαϊκή ‘Ενωση (ΕΕ) επίσης, στο πλαίσιο της «Πράσινης Συμφωνίας» θα συνεχίσει να προωθεί ένα βιώσιμο περιβάλλον για ασφαλή τρόφιμα, διατηρώντας έτσι ένα από τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας τροφίμων στον κόσμο. Η Κύπρος σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων εφαρμόζει όλες τις νομοθεσίες της ΕΕ, διασφαλίζοντας ασφαλή τρόφιμα για τους κύπριους καταναλωτές.

Το Γενικό Χημείο του Κράτους (ΓΧΚ) του Υπουργείου Υγείας διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο στον έλεγχο της ασφάλειας των τροφίμων στην Κύπρο και δράττομαι της ευκαιρίας να αναφερθώ επιγραμματικά παρακάτω στο έργο του στον τομέα αυτό.

Ο έλεγχος Τροφίμων, από της ιδρύσεως του το 1932, αποτελεί μία από τις πρώτες προτεραιότητες του ΓΧΚ, το οποίο είναι το Επίσημο Εργαστήριο Ελέγχου Τροφίμων και ο κατεξοχήν αρμόδιος κρατικός φορέας του χημικού, βιολογικού, μικροβιολογικού και ραδιολογικού ελέγχου, μεταξύ άλλων κατηγοριών, και των τροφίμων, του πόσιμου και εμφιαλωμένου νερού. Ο έλεγχος αυτός διενεργείται από τα 15 εξειδικευμένα στα τρόφιμα (επι συνόλου 21 εργαστήρια) και διαπιστευμένα εργαστήρια του. Κατά το 2019 εφάρμοσε 32 εθνικά προγράμματα ελέγχου, παρακολούθησης και επιτήρησης τρόφιμων, τα οποία καταρτίζονται σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές ασφάλειας τροφίμων του Κράτους στο πλαίσιο του «Ολοκληρωμένου Πολυετούς Εθνικού Σχεδίου Ελέγχου Τροφίμων». Τα προγράμματα αυτά έχουν προληπτικό χαρακτήρα και λαμβάνονται δείγματα για έλεγχο από κρίσιμα σημεία ελέγχου. Ο σχεδιασμός τους βασίζεται στην προτεραιοποίηση του κινδύνου, τις αποκλίσεις από τη νομοθεσία και από πληροφορίες από το Σύστημα Ταχείας, Έγκαιρης Προειδοποίησης για τα Τρόφιμα και τις Ζωοτροφές (RASFF) της ΕΕ. Κατά το 2019 εξετάσθηκαν συνολικά 8368 δείγματα τροφίμων, για ένα τεράστιο αριθμό παραμέτρων, από τα οποία ποσοστό 3,6% ήταν μη συμμορφούμενα προς την νομοθεσία. Η πλειονότητα των εξετασθέντων δειγμάτων κατά το 2019 ήταν εντός των απαιτήσεων των αντίστοιχων εφαρμοζόμενων νομοθεσιών, γεγονός που αποδεικνύει την αποτελεσματικότατα του εφαρμοζόμενου ελέγχου, αλλά και την ανάγκη συνέχισης του, ιδιαιτέρα στις περιπτώσεις που παρατηρούνται αποκλίσεις. Γενικά η συνολική επίδοση και αποτελεσματικότητα των ελέγχων εκτιμάται πολύ ικανοποιητική. Σημειώνεται ότι πολλά από τα μη συμμορφούμενα δείγματα σε θέματα ασφάλειας τροφίμων εντοπίζονται στην εισαγωγή και έτσι παρεμποδίζεται έγκαιρα η είσοδος τους στην αγορά. Το ΓΧΚ τα τελευταία χρόνια, κατάφερε μέσα από πιο στοχευμένους ελέγχους και επαναπροσδιορισμό προτεραιοτήτων να επεκτείνει τον επίσημο έλεγχο καλύπτοντας συνεχώς νέες παραμέτρους ελέγχου, νέες κατηγορίες τροφίμων και νέες αναλυτικές μεθόδους.

Επιπρόσθετα, από το 2004 με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), το ΓΧΚ βάση του Κανονισμό (ΕΕ) αρ. 2017/625 (ο οποίος αντικατέστησε τον καν. (ΕΚ) αρ. 882/2004) αποτελεί επίσης και το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για ένα μεγάλο αριθμό πεδίων αναλύσεων τροφίμων, και ως εκ τούτου υπόκειται ετήσια σε εξωτερικούς ελέγχους από ομάδες εμπειρογνωμόνων/επιθεωρητών της ΕΕ για την αξιοπιστία του και τη συμμόρφωση του με τις αυστηρές απαιτήσεις της ΕΕ.

Το ΓΧΚ, πέρα από τον εργαστηριακό έλεγχο, διενεργεί επίσης την απαραίτητη «εκτίμηση κινδύνου μέσω τροφής» προβαίνοντας, με το δικό του προσδιοριστικό μοντέλο «ImproRisk», σε ακριβείς εκτιμήσεις κινδύνου μέσω της τροφής από διάφορους ρυπαντές για τους Κύπριους καταναλωτές (των εφήβων σε πρώτη φάση), με την χρήση: α) των εργαστηριακών δεδομένων που συλλέγονται διαχρονικά από το ΓΧΚ, σε συνδυασμό με β) τα πραγματικά δεδομένα κατανάλωσης τροφίμων από τον κυπριακό πληθυσμό, που έχουν συλλεγεί στο πλαίσιο της «Εθνικής Έρευνας για τη Διατροφή του Πληθυσμού της Κύπρου (2013-2018) - EU MENU» (για τα παιδιά), (για τους ενήλικες). Συνδράμει έτσι, με επιστημονικά τεκμηριωμένη πληροφόρηση, στη διαχείριση του κινδύνου για τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων αντιμετώπισης από τις Αρμόδιες Αρχές του Κράτους, καθώς και στην κατάλληλη ενημέρωση των καταναλωτών για σωστές διατροφικές επιλογές.

Το ΓΧΚ εκπονεί επίσης εφαρμοσμένη έρευνα, η οποία αποσκοπεί στην επίλυση αναδυόμενων και υφιστάμενων κινδύνων και προβλημάτων στην διατροφική αλυσίδα καθώς και στην αντιμετώπιση δόλιων πρακτικών στο εμπόριο τροφίμων (π.χ. απάτη στα τρόφιμα, Διπλή Ποιότητα Τροφίμων). Με τον τρόπο αυτό, συνδράμει στο έργο των αρμόδιων Υπηρεσίες του Κράτους για προληπτικούς και αποτελεσματικούς μηχανισμούς ελέγχου. Στο πλαίσιο αυτό δημοσιεύει επιστημονικά άρθρα, συμμετέχει ενεργά σε επιστημονικά συνέδρια στο εξωτερικό και διοργανώνει σχετικά επιστημονικά συνέδρια στην Κύπρο.

Το ΓΧΚ έχει επίσης αναπτύξει στενή συνεργασία με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα Ευρωπαϊκά Εργαστήρια Αναφοράς, το Joint Research Centre (JRC) και συμμετέχει στο Συμβουλευτικό Σώμα της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), σε δίκτυα εμπειρογνωμόνων της EFSA που εμπίπτουν στις αρμοδιότητες του, και αποτελεί το Κυπριακό Σημείο Επαφής της EFSA. Με αυτές τις συνεργασίες ενισχύεται η αναπτυξιακή του πορεία μέσα από την ανταλλαγή εμπειρογνωμοσύνης και τεχνογνωσίας, αξιοποιούνται πηγές εξωτερικής χρηματοδότησης και αναδεικνύεται ο σημαντικός ρόλος της Κύπρου, ως σύνορο της ΕΕ με Τρίτες χώρες, στην Ασφάλεια Τροφίμων.

Στο πλαίσιο της επικοινωνιακής του πολιτικής και της διάχυσης γνώσεων το ΓΧΚ, προωθεί τη διοργάνωση ενημερωτικών ημερίδων/ συναντήσεων σχετικά με την Ασφάλεια Τροφίμων στοχεύοντας στην ενημέρωση και την επιμόρφωση των καταναλωτών για την διαμόρφωση σωστής αντίληψης, καθώς και στην εκπαίδευση και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των εμπλεκομένων στην διατροφική αλυσίδα με στόχο την ποιοτική αναβάθμιση των τροφίμων και την αποφυγή ανεπιθύμητων περιστατικών στην υγιεινή και ασφάλεια τροφίμων. Παράλληλα, στα πλαίσια της διαφάνειας, ενημερώνει τις αρμόδιες αρχές του Κράτους και τους συνεργάτες του αλλά και το ευρύ κοινό, με όλη την εξειδικευμένη γνώση και τα στοιχεία από την αξιολόγηση των εργαστηριακών του ευρημάτων, μέσα από ενημερωτικά έντυπα (τρίπτυχα, ειδικές εκδόσεις, δελτία τύπου), την Ιστοσελίδα του, κ.ά.

Η παροχή ασφαλών τροφίμων δεν αποτελεί πλεονέκτημα για μερικούς αλλά είναι δικαίωμα όλων των ανθρώπων, ως εκ τούτου η διασφάλιση της αποτελεί ευθύνη όλων και αφορά όλη την τροφική αλυσίδα «από το αγρόκτημα στο πιάτο του καταναλωτή».

Κλείνοντας, με αφορμή την Παγκόσμια Μέρα Ασφάλειας Τροφίμων, εκφράζω την ετοιμότητα του προσωπικού του ΓΧΚ όσο και εμού προσωπικά για την συνεχή και άγρυπνη διαφύλαξη της ασφάλειας τροφίμων στον τόπο μας.