Γενικές Πληροφορίες
Αναλυτικότερα υπάρχουν δύο διαφορετικές κλινικές οντότητες της νόσου:
· ο πυρετός Pontiac, που αποτελεί αυτοπεριοριζόμενη λοίμωξη που μοιάζει με γριπώδη συνδρομή
· η νόσος των λεγεωναρίων, που εκδηλώνεται κυρίως ως πνευμονία, δυνητικά θανατηφόρος στο 5-30% των κρουσμάτων
Περιβάλλοντα που ευνοούν την ανάπτυξης της λεγεωνέλλας
Το βακτηρίδιο της λεγεωνέλλας αναπτύσσεται στο φυσικό περιβάλλον και ειδικότερα στο νερό των ποταμών και των λιμνών. Δεδομένου ότι το βακτηρίδιο αυτό είναι διαδεδομένο στο περιβάλλον, μπορεί να μολύνει και να αναπτυχθεί και σε άλλα συστήματα νερού όπως οι ψυκτικοί πύργοι και τα συστήματα ζεστού και κρύου νερού.
Ιδανική θερμοκρασία νερού για την ανάπτυξη του μικροοργανισμού είναι μεταξύ 20 – 45 oC.
Στο κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον ιδανικό τρόπο διαβίωσης του μικροοργανισμού αποτελούν:
· ντεπόζιτα και δεξαμενές ζεστού και κρύου νερού.
· βρύσες και οι καταιωνιστήρες (ντους).
· σωλήνες με ελάχιστη ή καθόλου ροή νερού π.χ. τα μη κατειλημμένα δωμάτια σε ξενοδοχειακές μονάδες, νοσοκομεία
· ιζήματα (βιομεμβράνες) και ακαθαρσίες των εσωτερικών επιφανειών σωλήνων και δεξαμενών.
· θερμαντήρες νερού και δεξαμενές ζεστού νερού.
· εναποθέσεις αλάτων και τις διαβρώσεις σε σωλήνες, ντους και βρύσες.
Μετάδοση
Η μετάδοση είναι αερογενής, με εισπνοή ή εισρόφηση του βακτηριδίου, όταν νερό που είναι μολυσμένο από το μικρόβιο διασκορπίζεται στον αέρα υπό μορφή σταγονιδίων (αεροζόλ, ντους).
Σύμφωνα με τα έως τώρα επιστημονικά δεδομένα δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Χρόνος επώασης
Η νόσος ανάλογα με την κλινική οντότητα έχει διαφορετικό χρόνο επώασης που είναι οι ακόλουθοι:
Πιθανές εστίες μόλυνσης
Παρακάτω αναφέρονται τοποθεσίες στις οποίες υπάρχουν συστήματα νερού και θα μπορούσε να αναπτυχθεί το βακτηρίδιο της λεγεωνέλλας:
- Νοσοκομεία - κλινικές
- Ξενοδοχεία
- Ξενώνες
- Πανεπιστήμια - σχολεία
- Φιλανθρωπικά ιδρύματα
- Γηροκομεία κλπ.
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η βασική πηγή της δημιουργίας της ασθένειας είναι τα συστήματα αποθήκευσης και μεταφοράς νερού σε μεγάλα κτίρια.
Οι ψυκτικοί πύργοι θεωρούνταν για πολλά χρόνια ως η βασική πηγή της λεγεωνέλλας αλλά από νέα στοιχεία προκύπτει ότι ο βασικός ένοχος είναι το νερό σε λιμνάζουσα κατάσταση.
Κύριες πηγές μόλυνσης αποτελούν :
· Συστήματα παροχής κρύου – ζεστού νερού (ντούς, βρύσες)
· Πύργοι ψύξης συστημάτων κλιματισμού
· Δεξαμενές αποθήκευσης νερού
· Θερμές ιαματικές πηγές
· Ιαματικά λουτρά
· Κολυμβητικές δεξαμενές (ιδίως εκείνες όπου το νερό είναι ζεστό και διακινείται)
· Συντριβάνια
· Υγραντήρες ατμόσφαιρας και αναπνευστικές συσκευές που λειτουργούν με νερό βρύσης
Ομάδες υψηλού κινδύνου
Στις ομάδες υψηλού κινδύνου υπάγονται:
· όλα τα άνω των 50 ετών άτομα,
· οι καπνιστές,
· όσοι ευρίσκονται υπό αγωγή με κορτικοστεροειδή,
· όσοι πάσχουν από χρόνιες πνευμονοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη, νεοπλασματικά νοσήματα και νεφρική ανεπάρκεια,
· όσοι έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση οργάνων,
· άτομα με εξασθενημένο και ευάλωτο ανοσοποιητικό σύστημα.
ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΡΟΥΣΜΑΤΟΣ
Ο ορισμός του κρούσματος γίνεται βάση κλινικών και εργαστηριακών κριτηρίων
Κάθε άτομο με κλινικά ευρήματα πνευμονίας
Εργαστηριακά κριτήρια για επιβεβαιωμένο κρούσμα
Τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα τρία:
– Απομόνωση οποιουδήποτε μικροοργανισμού που ανήκει στο γένος Legionella από αναπνευστικές εκκρίσεις ή οποιοδήποτε άλλο φυσιολογικά άσηπτο δείγμα
– Ανίχνευση του αντιγόνου της Legionella pneumophila στα ούρα
– Σημαντική αύξηση του επιπέδου ειδικών αντισωμάτων έναντι Legionella pneumophila της οροομάδας 1 μεταξύ ζεύγους διαδοχικών δειγμάτων ορού
Εργαστηριακά κριτήρια για πιθανό κρούσμα
Τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα τέσσερα:
– Ανίχνευση αντιγόνου της Legionella pneumophila σε αναπνευστικές εκκρίσεις ή πνευμονικό ιστό, για παράδειγμα με άμεσο ανοσοφθορισμό (DFA) με τη χρήση αντιδραστηρίων που προέρχονται από μονοκλωνικά αντισώματα
– Ανίχνευση νουκλεϊκού οξέος οποιουδήποτε μικροοργανισμού που ανήκει στο γένος Legionella σε αναπνευστικές εκκρίσεις, πνευμονικό ιστό ή οποιοδήποτε φυσιολογικά άσηπτο δείγμα
– Σημαντική αύξηση του επιπέδου ειδικών αντισωμάτων έναντι Legionella pneumophila οροομάδας άλλης από την οροομάδα 1 ή έναντι άλλων ειδών Legionella μεταξύ ζεύγους διαδοχικών δειγμάτων ορού
– Υψηλό επίπεδο ειδικών αντισωμάτων έναντι Legionella pneumophila οροομάδας 1 σε ένα και μοναδικό δείγμα ορού
Κατάταξη κρούσματος
Α. Ενδεχόμενο κρούσμα: Δεν χρησιμοποιείται.
Β. Πιθανό Κρούσμα: Κάθε άτομο που πληροί τα κλινικά κριτήρια και ένα τουλάχιστον εργαστηριακό κριτήριο για πιθανό κρούσμα
Γ. Επιβεβαιωμένο κρούσμα: Κάθε άτομο που πληροί τα κλινικά και τα εργαστηριακά κριτήρια για επιβεβαιωμένο κρούσμα
ΔΗΛΩΣΗ ΚΡΟΥΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Τα δηλωθέντα κρούσματα στην Κύπρο (υποχρεωτικά δηλούμενο νόσημα) παρουσιάζονται στον πίνακα παρακάτω και αφορούν στοιχεία από το 2008 έως και σήμερα:
ΠΡΟΛΗΨΗ
Η εμφάνιση της νόσου των λεγεωνάριων μπορεί να προληφθεί με τον κατάλληλο σχεδιασμό, τη συντήρηση και την απολύμανση των διαφόρων υδραυλικών συστημάτων νερού, όπως είναι τα δίκτυα ύδρευσης μεγάλων κτιρίων καθώς και κλιματιστικών που λειτουργούν με νερό (πύργων ψύξης - cooling towers).
Σημαντικά μέτρα για την πρόληψη της νόσου είναι η διατήρηση του νερού σε καθαρή κατάσταση, η αποφυγή της στασιμότητας του και η διατήρηση της θερμοκρασίας του, όσο γίνεται, εκτός των ευνοϊκών ορίων ανάπτυξης του βακτηριδίου της Λεγεωνέλλας
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η θεραπεία της λεγιονέλλωσης είναι:
Λεβοφλοξάσινη 750mg IV/po μία φορά την ημέρα ή
Αζιθρομυκίνη 500mg IV/po μία φορά την ημέρα
ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΠΟ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
Οι Υγειονομικές Υπηρεσίες σε συνεργασία με το Γενικό Χημείο του Κράτους, ως το αρμόδιο εργαστήριο για την ανάλυση των δειγμάτων, στο πλαίσιο εφαρμογής προγράμματος ελέγχου, διενεργούν δειγματοληψίες σε τακτική βάση από το εσωτερικό σύστημα διανομής εγκαταστάσεων προτεραιότητας Νοσοκομεία, Αγροτικά Υγειονομικά Κέντρα, Στρατόπεδα
Επιπρόσθετα για σκοπούς εφαρμογής του Περί Λοιμοκαθάρσεως Νόμου, πραγματοποιείται επιδημιολογική διερεύνηση των περιπτώσεων που λαμβάνεται έντυπο γνωστοποίησης περιστατικού (δήλωση) ( μετά από εργαστηριακή εξέταση κλινικού δείγματος) από οποιοδήποτε Νοσοκομείο/Ιατρικό Κέντρο ,
Διερεύνηση πραγματοποιείται και στις περιπτώσεις περιστατικών που λαμβάνεται ενημέρωση μέσω του Ευρωπαϊκού Δικτύου για τη Λεγεωνέλλα (E.S.G.L. Net) για άτομα που νόσησαν μετά από επίσκεψη και παραμονή τους στην Κύπρο (ταξίδι αναψυχής κ.α)
ΕΛΕΓΧΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ, ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΩΝ
Στα Νοσοκομεία και υγειονομικά κέντρα πραγματοποιείται έλεγχος σε μηνιαία βάση(επανέλεγχος σε περίπτωση αυξημένων τιμών συγκέντρωσης του μικροβίου) και από τα στρατόπεδα λίγο πριν από την κατάταξη των νεοσυλλέκτων .
Τα μέτρα λαμβάνονται για αποκατάσταση της ποιότητας του νερού βασίζονται σε Ευρωπαϊκές Οδηγίες που δόθηκαν στα Κράτη Μέλη για εφαρμογή μέσω της Ομάδας Εργασίας για τον Έλεγχο και την πρόληψη της Λεγεωνέλλας (E.S.G.L.I).
Οι σχετικές οδηγίες μπορούν να ανακτηθούν ακολουθώντας τον πιο κάτω σύνδεσμο https://ecdc.europa.eu/en/publications-data/european-technical-guidelines-prevention-control-and-investigation-infections
ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΟΙΚΙΑΚΟΥ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΥ
Σε ότι αφορά τα οικιακά συστήματα δεν υπάρχει κίνδυνος, η νόσος των λεγεωνάριων δεν μεταδίδεται ούτε μέσω της χρήσης οικιακών κλιματιστικών ή κλιματιστικών αυτοκινήτων που διαθέτουν αερόψυκτο σύστημα
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΙΑ ΛΕΓΕΩΝΕΛΛΑ
Οι περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία Νόμοι του 1996 έως (Αρ. 2) 2015 προβλέπουν ότι κάθε εργοδότης πρέπει να διασφαλίζει την ασφάλεια, υγεία και ευημερία στην εργασία όλων των εργοδοτουμένων του. Οι εν λόγω υποχρεώσεις του εργοδότη περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την παροχή και διατήρηση εγκαταστάσεων, συστημάτων και μεθόδων εργασίας τα οποία να είναι ασφαλή και χωρίς κινδύνους για την υγεία.
Επίσης ο εργοδότης πρέπει να διευθύνει την επιχείρηση του ή να διεξάγει τις δραστηριότητες του με τέτοιο τρόπο και πρέπει να παρέχει τέτοιες πληροφορίες ώστε να διασφαλίζει ότι πρόσωπα που δεν εργοδοτούνται από αυτόν, όπως οι ασθενείς σε νοσοκομεία, οι πελάτες/επισκέπτες σε ξενοδοχεία, οι μαθητές/φοιτητές στα σχολεία/πανεπιστήμια, αλλά που μπορεί να επηρεαστούν από τις δραστηριότητες της επιχείρησής του δεν εκτίθενται σε κίνδυνο.
Η ίδια νομοθεσία προβλέπει ότι ο εργοδότης, για να επιτύχει τον πιο πάνω σκοπό, ακολουθεί τις πιο κάτω γενικές αρχές πρόληψης:
- Αποφυγή των κινδύνων.
- Εκτίμηση των κινδύνων που δεν μπορούν να αποφευχθούν.
- Καταπολέμηση των κινδύνων στην πηγή τους.
- Αντικατάσταση του επικίνδυνου από το μη επικίνδυνο ή το λιγότερο επικίνδυνο κλπ.
Οι περί Διαχείρισης Θεμάτων Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία Κανονισμοί του 2002 προβλέπουν ότι ο εργοδότης οφείλει να έχει στη διάθεσή του μια γραπτή εκτίμηση των υφιστάμενων κατά την εργασία κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία των εργοδοτουμένων του καθώς και των κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία προσώπων που δεν εργοδοτούνται από αυτόν και οι οποίοι δημιουργούνται από ή σε σχέση με τον τρόπο που διεξάγει την επιχείρησή του.
Με βάση την γραπτή εκτίμηση των κινδύνων ο εργοδότης οφείλει να καθορίζει τα προληπτικά και προστατευτικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν και, αν χρειαστεί, το υλικό ή τον εξοπλισμό προστασίας που πρέπει να χρησιμοποιηθεί.
Επίσης, ο εργοδότης πρέπει να ορίζει έναν ή περισσότερους εργοδοτούμενους του για να ασχολούνται με τις δραστηριότητες προστασίας και πρόληψης των επαγγελματικών κινδύνων και για σκοπούς παροχής συμβουλευτικής βοήθειας σ‘ αυτόν για τη λήψη των προληπτικών και προστατευτικών μέτρων. Ο εργοδότης μπορεί να απευθύνεται σε κατάλληλες υπηρεσίες ή κατάλληλα πρόσωπα εκτός της επιχείρησης για τον σκοπό αυτό.
Οι περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία (Βιολογικοί Παράγοντες) Κανονισμοί του 2001 προβλέπουν ότι κάθε εργοδότης πρέπει, για κάθε δραστηριότητα που ενδέχεται να συνεπάγεται κίνδυνο έκθεσης σε βιολογικούς παράγοντες, να έχει στη διάθεσή του γραπτή εκτίμηση των υφιστάμενων κατά την εργασία κινδύνων. Στο Παράρτημα 1 των πιο πάνω Κανονισμών περιλαμβάνεται και το βακτηρίδιο Legionella pneumophila το οποίο ταξινομείται στην ομάδα 2.
Χρήσιμοι σύνδεσμοι