Η Διεύθυνση και το προσωπικό του Γενικού Χημείου του Κράτους χαιρετίζουν τη φετινή «Παγκόσμια Ημέρα Ασφάλειας Τροφίμων», η οποία εορτάζεται στις 7 Ιουνίου από τα Ηνωμένα Έθνη για 5η συνεχή χρονιά. Με θέμα «Τα Πρότυπα Τροφίμων σώζουν ζωές» στοχεύει στην ευαισθητοποίηση για την εφαρμογή των Προτύπων Τροφίμων, τα οποία συμβάλουν στη διασφάλιση τόσο της ασφάλειας όσο και της ποιότητας των τροφίμων, και με τον τρόπο αυτό προλαμβάνονται οι τροφιμογενείς νόσοι.
Οι τροφιμογενείς ασθένειες - που προέρχονται από την κατανάλωση μη ασφαλών τροφίμων - είναι συνήθως μολυσματικές ή τοξικές από τη φύση τους και προκαλούνται από βακτήρια, ιούς, παράσιτα ή χημικές ουσίες που εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα μέσω επιμολυσμένων τροφίμων ή νερού και υπολογίζονται σε 200 στον αριθμό.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, εκτιμά ότι κάθε χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο περισσότερο από 1 στους 10 ανθρώπους επηρεάζονται από τροφιμογενείς νόσοι. Καθημερινά, κατά μέσο όρο αρρωσταίνουν 1 600 000 άνθρωποι από την κατανάλωση μη ασφαλών τροφίμων και 340 παιδιά κάτω των 5 ετών πεθαίνουν από τροφιμογενείς νόσους, οι οποίες μπορούν να προληφθούν αν εφαρμόζονται τα πρότυπα τροφίμων.
Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς, η ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών/εμπορευμάτων, η κλιματική αλλαγή και η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια, έφεραν δραστικές αλλαγές στην προμήθεια τροφίμων και στις καταναλωτικές συνήθειες, θέτοντας συνεχόμενες προκλήσεις αλλά ταυτόχρονα και υποχρεώσεις τόσο στις Αρμόδιες Αρχές που ασκούν ελέγχους όσο και στα Εργαστήρια Ελέγχου.
Οι Οργανισμοί των Ηνωμένων Εθνών (Codex/FAO/WHO) με το σύνθημα «Τα Πρότυπα Τροφίμων σώζουν ζωές», στέλνουν σημαντικά μηνύματα, παροτρύνοντας για την ευαισθητοποίηση όλων όσων εμπλέκονται στην διατροφική αλυσίδα από την παραγωγή, επεξεργασία, έλεγχο, πώληση και γενικά την προετοιμασία τροφίμων, τους καταναλωτές, τις αρμόδιες αρχές των χωρών, ώστε να αναλάβει ο κάθε ένας την δικιά του ευθύνη στην εφαρμογή των προτύπων στα τρόφιμα και να συνεχίσει να δρα για την διατήρηση της ασφάλειας και ποιότητας των τροφίμων.
Ο φορέας θέσπισης προτύπων στα τρόφιμα σε διεθνές επίπεδο εδώ και 60 χρόνια, είναι η Επιτροπή Codex Alimentarius στην οποία συμμετέχουν αντιπρόσωποι από 188 χώρες μέλη του καθώς και ένας οργανισμός μέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα ο Codex Alimentarius μέχρι σήμερα θέσπισε 236 πρότυπα, 84 κατευθυντήριες γραμμές, 56 κώδικες πρακτικής, 126 μέγιστα επίπεδα για προσμείξεις στα τρόφιμα και πάνω από 10.000 πρότυπα που καθορίζουν ποσοτικά, τα μέγιστα επίπεδα για πρόσθετα τροφίμων και μέγιστα όρια υπολειμμάτων για φυτοφάρμακα και για κτηνιατρικά φάρμακα στα τρόφιμα.
Η Κύπρος, συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση και εφαρμογή των σχετικών διεθνών προτύπων καθώς και των νομοθεσιών ασφάλειας τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), και με τα άλλα Κράτη μέλη της ΕΕ με στόχο τη διασφάλιση ασφαλών τροφίμων για τους πολίτες της. Αξίζει εδώ να υπογραμμισθεί ότι η Ευρωπαϊκή ‘Ενωση (ΕΕ) έχει ένα από τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας τροφίμων στον κόσμο. Στο πλαίσιο επίσης της Στρατηγικής Farm to Fork της «Πράσινης Συμφωνίας» της ΕΕ, συνεχίζει να προωθεί ένα βιώσιμο περιβάλλον για ασφαλή τρόφιμα τόσο σε επίπεδο ΕΕ αλλά και σε διεθνές. Η Κύπρος σε στενή συνεργασία με τα άλλα ΚΜ της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων εφαρμόζει όλες τις νομοθεσίες της ΕΕ και τα διεθνή πρότυπα τροφίμων, διασφαλίζοντας ασφαλή τρόφιμα για τους κύπριους και ευρωπαίους καταναλωτές.
Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας μέρας Ασφάλειας Τροφίμων υπογραμμίζεται ο σημαντικός ρόλος του Γενικού Χημείου του Κράτους (ΓΧΚ) του Υπουργείου Υγείας, στον έλεγχο της ασφάλειας και ποιότητας των τροφίμων στην Κύπρο με την εφαρμογή των προτύπων στα τρόφιμα. Παρακάτω αναφέρεται επιγραμματικά το έργο του ΓΧΚ στον τομέα αυτό:
Ο έλεγχος Τροφίμων, αποτελεί μία από τις πρώτες προτεραιότητες του ΓΧΚ από της ιδρύσεως το 1932, αποτελώντας το Επίσημο Εργαστήριο Ελέγχου Τροφίμων και τον κατεξοχήν αρμόδιο κρατικό φορέα του χημικού, βιολογικού, μικροβιολογικού και ραδιολογικού ελέγχου, μεταξύ άλλων, και των τροφίμων, του πόσιμου και εμφιαλωμένου νερού. Ο έλεγχος αυτός στηρίζεται στην εφαρμογή των νομοθεσιών και των προτύπων στα τρόφιμα και διενεργείται από τα 15 εξειδικευμένα στα τρόφιμα εργαστήρια του (επι συνόλου 20 εργαστηρίων) τα οποία είναι διαπιστευμένα εργαστήρια. Κατά το 2022 εφάρμοσε 33 εθνικά προγράμματα ελέγχου, παρακολούθησης και επιτήρησης τρόφιμων, τα οποία καταρτίζονται σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές ασφάλειας τροφίμων του Κράτους στο πλαίσιο του «Ολοκληρωμένου Πολυετούς Εθνικού Σχεδίου Ελέγχου Τροφίμων». Τα προγράμματα αυτά έχουν προληπτικό χαρακτήρα και λαμβάνονται δείγματα για έλεγχο από κρίσιμα σημεία ελέγχου. Ο σχεδιασμός τους βασίζεται στην προτεραιοποίηση του κινδύνου, τις αποκλίσεις από τη νομοθεσία και από πληροφορίες από το Σύστημα Ταχείας, Έγκαιρης Προειδοποίησης για τα Τρόφιμα και τις Ζωοτροφές (RASFF) της ΕΕ. Σημειώνεται ότι πολλά από τα μη συμμορφούμενα δείγματα σε θέματα ασφάλειας τροφίμων εντοπίζονται στην εισαγωγή και έτσι παρεμποδίζεται έγκαιρα η είσοδος τους στην κυπριακή και κατ΄επέκταση στην αγορά της ΕΕ. Το ΓΧΚ μέσα από πιο στοχευμένους ελέγχους και τον επαναπροσδιορισμό προτεραιοτήτων όπου χρειάζεται, επεκτείνει τον επίσημο έλεγχο καλύπτοντας συνεχώς νέες παραμέτρους ελέγχου, νέες κατηγορίες τροφίμων και αναπτύσσει νέες προηγμένες αναλυτικές μεθόδους.
Επίσης το ΓΧΚ, βάση του Κανονισμό (ΕΕ) αρ. 2017/625, αποτελεί και το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς για ένα μεγάλο αριθμό πεδίων αναλύσεων τροφίμων, και ως εκ τούτου υπόκειται ετήσια σε εξωτερικούς ελέγχους από ομάδες εμπειρογνωμόνων/επιθεωρητών της ΕΕ, για την αξιοπιστία του και τη συμμόρφωση του με τις αυστηρές απαιτήσεις της ΕΕ.
Το ΓΧΚ, πέρα από τον εργαστηριακό έλεγχο, διενεργεί επίσης την απαραίτητη «εκτίμηση κινδύνου μέσω τροφής» προβαίνοντας, με το δικό του προσδιοριστικό μοντέλο «ImproRisk», σε ακριβείς εκτιμήσεις του κινδύνου μέσω της τροφής από διάφορους ρυπαντές για τους Κύπριους καταναλωτές. Συνδράμει έτσι, με επιστημονικά τεκμηριωμένη πληροφόρηση, στη διαχείριση του κινδύνου για τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων αντιμετώπισης από τις Αρμόδιες Αρχές του Κράτους, καθώς και στην κατάλληλη ενημέρωση των καταναλωτών για σωστές διατροφικές επιλογές.
Το ΓΧΚ εκπονεί εφαρμοσμένη έρευνα, η οποία αποσκοπεί στην επίλυση αναδυόμενων και υφιστάμενων κινδύνων και προβλημάτων στην διατροφική αλυσίδα καθώς και στην αντιμετώπιση δόλιων πρακτικών στο εμπόριο τροφίμων (π.χ. απάτη στα τρόφιμα). Με τον τρόπο αυτό, συνδράμει στο έργο των αρμόδιων Υπηρεσιών του Κράτους για προληπτικούς και αποτελεσματικούς μηχανισμούς ελέγχου. Στο πλαίσιο αυτό δημοσιεύει επιστημονικά άρθρα, συμμετέχει ενεργά σε επιστημονικά συνέδρια στο εξωτερικό και διοργανώνει σχετικά επιστημονικά συνέδρια στην Κύπρο.
Το ΓΧΚ έχει στενή συνεργασία με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα Ευρωπαϊκά Εργαστήρια Αναφοράς, το Joint Research Centre (JRC) και συμμετέχει στο Συμβουλευτικό Σώμα της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), σε δίκτυα εμπειρογνωμόνων της EFSA που εμπίπτουν στις αρμοδιότητες του, και αποτελεί το Κυπριακό Σημείο Επαφής της EFSA. Με τις συνεργασίες αυτές ενισχύεται η αναπτυξιακή του πορεία μέσα από την ανταλλαγή εμπειρογνωμοσύνης και τεχνογνωσίας, αξιοποιούνται πηγές εξωτερικής χρηματοδότησης και αναδεικνύεται ο σημαντικός ρόλος της Κύπρου στην Ασφάλεια Τροφίμων, ως σύνορο της ΕΕ με Τρίτες χώρες.
Στο πλαίσιο της επικοινωνιακής του πολιτικής και της διάχυσης γνώσεων το ΓΧΚ, προωθεί τη διοργάνωση ενημερωτικών ημερίδων/συναντήσεων στοχεύοντας στην ενημέρωση και την επιμόρφωση των καταναλωτών, καθώς και στην εκπαίδευση και ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των εμπλεκομένων στην διατροφική αλυσίδα, για την ποιοτική αναβάθμιση των τροφίμων και την αποφυγή ανεπιθύμητων περιστατικών στην υγιεινή και ασφάλεια τροφίμων. Παράλληλα, στα πλαίσια της διαφάνειας, ενημερώνει τις αρμόδιες αρχές του Κράτους και τους συνεργάτες του αλλά και το ευρύ κοινό, με όλη την εξειδικευμένη γνώση και τα στοιχεία από την αξιολόγηση των εργαστηριακών του ευρημάτων, μέσα από ενημερωτικά έντυπα (τρίπτυχα, ειδικές εκδόσεις, δελτία τύπου), την Ιστοσελίδα του, κ.ά.
Συντονίζει επίσης, για 2η συνεχή χρονιά σε εθνικό επίπεδο, σε συνεργασία με την EFSA και άλλες αρμόδιες Υπηρεσίες της Κύπρου, την εκστρατεία ενημέρωσης των Κυπρίων EUChooseSafeFood (Διάλεξε Ασφαλές Φαγητό).
"Τα πρότυπα τροφίμων σώζουν ζωές": Η διασφάλιση ασφαλών τροφίμων με την εφαρμογή των προτύπων και των νομοθεσιών που τα διέπουν αποτελεί υποχρέωση όλων των εμπλεκομένων στην τροφική αλυσίδα «από το αγρόκτημα στο πιάτο του καταναλωτή»: παραγωγών, μεταποιητών, μεταφορέων, διανομέων, λιανοπωλητών, μαγείρων, των ίδιων των καταναλωτών καθώς και των αρμοδίων αρχών των χωρών.
Mε αφορμή την φετινή Παγκόσμια Μέρα Ασφάλειας Τροφίμων, η Διεύθυνση και το προσωπικό του ΓΧΚ δηλώνουν από το δικό μας μετερίζι, την συνεχή ετοιμότητα τους για την διαφύλαξη της ασφάλειας των τροφίμων στον τόπο μας.
Η Διεύθυνση και το Προσωπικό
Γενικού Χημείου του Κράτους
Λευκωσία, Ιούνιος 2023